Về với quê lúa Thái Bình, du khách không thể nào bỏ qua món bánh đặc sản trứ danh mang tên bánh cáy. Bánh cáy là bánh gì mà lại khiến bao người con xa quê thương nhớ, khiến du khách nếm thử lần đầu là vương vấn mãi? Đó là sự hòa quyện tinh tế giữa vị dẻo thơm của nếp, vị béo bùi của gấc, vừng, lạc, độ giòn xốp của mỡ đường và chút cay nồng ấm áp của gừng tươi.
Tự tay làm nên những phong bánh cáy vuông vức, màu sắc bắt mắt ngay tại gian bếp gia đình không chỉ là cách lưu giữ hương vị truyền thống mà còn mang đến món quà ý nghĩa biếu tặng người thân.
Bánh cáy là bánh gì? Nguồn gốc và ý nghĩa
Trước khi bắt tay vào bếp, hãy cùng tìm hiểu bánh cáy là bánh gì và nguồn gốc thú vị của cái tên này.
Bánh cáy có nguồn gốc từ làng Nguyễn (xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình). Tương truyền, món bánh này được làm ra để tiến vua Lê. Vua ăn thấy ngon, lại thấy màu sắc của bánh lốm đốm vàng, đỏ, xanh, trắng rất giống với màu của trứng con cáy biển nên đã đặt tên là bánh cáy.
Món bánh này không chỉ là đặc sản, mà còn là biểu tượng của sự khéo léo, cần cù của người dân quê lúa. Nguyên liệu làm bánh đều là sản vật đồng quê, nhưng qua bàn tay chế biến tỉ mỉ, chúng trở thành thức quà quý, thường xuất hiện trên bàn thờ gia tiên mỗi dịp Tết đến xuân về.
Chuẩn bị nguyên liệu
Để làm ra chuẩn hương vị bánh cáy làng Nguyễn, khâu chuẩn bị nguyên liệu đòi hỏi sự phong phú và chọn lọc kỹ càng.
Dụng cụ cần chuẩn bị:
- Chảo (Loại chảo sâu lòng để rang nếp và sên bánh)
- Nồi
- Bếp điện từ
- Máy xay đa năng
- Khuôn ép bánh (khuôn gỗ hoặc khuôn inox hình chữ nhật)
Các bước làm bánh cáy
Quy trình làm bánh cáy khá công phu, trải qua nhiều công đoạn nhỏ để tạo nên các thành phần "con cáy" đầy màu sắc.
1. Làm "con cáy" (Phần xôi chiên):
- Chia gạo nếp thành 3 phần.
- Phần 1: Trộn với thịt gấc và chút rượu trắng để tạo màu đỏ.
- Phần 2: Ngâm với nước quả dành dành (hoặc nước cốt nghệ) để tạo màu vàng tươi.
- Phần 3: Giữ nguyên màu trắng.
- Đem cả 3 phần gạo nếp đi đồ (hấp) thành xôi. Khi xôi chín, cho từng phần vào cối giã nhuyễn khi còn nóng để các hạt nếp quyện vào nhau.
- Cán mỏng từng khối xôi ra, cắt thành những lát mỏng dài (như ngón tay) rồi đem phơi nắng cho thật khô.
- Khi xôi khô, cắt nhỏ thành hạt lựu (kích thước bằng đầu đũa).
- Bắc chảo dầu lên bếp, chiên các hạt xôi khô này cho phồng xốp, giòn tan. Đây chính là những "con cáy" đầy màu sắc tạo nên linh hồn của bánh.
2. Làm mỡ đường và mứt:
- Mỡ phần rửa sạch, luộc chín tới, thái hạt lựu nhỏ. Trộn mỡ với đường, phơi nắng cho mỡ trong veo và giòn sần sật (gọi là mỡ khẩu).
- Cà rốt, bí đao gọt vỏ, thái hạt lựu, sên với đường để làm mứt, tạo thêm vị ngọt và màu sắc (bước này có thể bỏ qua nếu thích ăn vị truyền thống đơn giản).
3. Rang lạc vừng:
- Lạc rang chín, bóc vỏ, giã dập (không giã nát).
- Vừng rang chín vàng, thơm nức.
- Gừng tươi cạo vỏ, giã nát hoặc xay nhuyễn, vắt lấy nước cốt (có thể giữ lại ít xác gừng cho thơm). Vỏ quýt thái sợi thật mỏng.
Hoàn thiện và cắt bánh
Sau khi đã chuẩn bị đủ các "mảnh ghép", công đoạn "lắp ráp" cuối cùng sẽ quyết định độ kết dính và hương vị tổng thể.
- Nấu nước đường (mật): Cho đường, mạch nha và nước vào chảo sâu lòng. Đun sôi trên bếp từ ở lửa vừa. Khi đường tan hết, cho nước cốt gừng và vỏ quýt vào. Đun tiếp cho đến khi nước đường sánh lại, kéo tơ là đạt. Mùi thơm của gừng và vỏ quýt lúc này sẽ lan tỏa khắp gian bếp.
- Trộn bánh: Nhanh tay đổ hỗn hợp gồm: con cáy (nếp chiên), mỡ đường, lạc rang, mứt (nếu có) vào chảo nước đường đang sôi.
- Sên bánh: Hạ lửa nhỏ nhất. Dùng đũa cả hoặc muôi gỗ đảo thật đều và nhanh tay để nước đường bao bọc lấy từng nguyên liệu, kết dính chúng lại với nhau thành khối thống nhất.
- Ép khuôn: Đổ hỗn hợp bánh đang nóng hổi ra khuôn đã rải sẵn lớp vừng rang ở đáy. Dàn đều bánh ra các góc. Rải tiếp lớp vừng lên mặt trên. Dùng nắp khuôn hoặc vật nặng ép chặt xuống để bánh kết dính và có độ chắc.
- Để nguội: Để bánh trong khuôn cho đến khi nguội hoàn toàn và cứng lại.
Mẹo hay: Khi nấu nước đường, có thể thử bằng cách nhỏ giọt đường vào bát nước lạnh. Nếu giọt đường không tan mà đọng lại thành hạt tròn mềm là đạt độ chuẩn để làm bánh cáy.
Thành phẩm và thưởng thức
Tháo khuôn, dùng dao sắc cắt bánh thành từng phong dài hình chữ nhật hoặc hình vuông vừa ăn.
Miếng bánh cáy thành phẩm có độ dẻo của mạch nha, độ giòn xốp của nếp chiên, vị béo ngậy của mỡ đường và lạc, hòa quyện cùng hương thơm ấm nồng của gừng và vỏ quýt. Màu sắc bánh lấp lánh vàng, đỏ, trắng đan xen vô cùng đẹp mắt.
Cắn miếng bánh cáy, nhấp ngụm trà xanh nóng hổi, vị ngọt sắc của bánh được vị chát nhẹ của trà cân bằng, tạo nên dư vị thanh tao, đậm chất hồn quê Bắc Bộ. Đây là thức quà không thể thiếu trong những câu chuyện đầu xuân của người Thái Bình.
Hướng dẫn bảo quản bánh cáy
Bánh cáy có thành phần đường và mạch nha nên bảo quản được khá lâu.
- Bánh sau khi cắt nên được đóng gói trong túi nilon hàn kín miệng hoặc bọc giấy bóng kính từng phong bánh.
- Để bánh ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nơi có độ ẩm cao.
- Nếu bảo quản tốt, bánh có thể giữ được hương vị thơm ngon trong 1-2 tháng. Không nên để bánh trong tủ lạnh vì sẽ làm bánh bị cứng, mất đi độ dẻo đặc trưng.
Mẹo làm bánh cáy giòn xốp, không bị cứng
Để giải đáp trọn vẹn câu hỏi bánh cáy là bánh gì qua hương vị, kỹ thuật chế biến cần lưu ý vài điểm nhỏ.
- Chọn nếp: Phải là nếp cái hoa vàng hạt tròn, mẩy thì xôi mới dẻo và khi chiên mới có độ phồng xốp, giòn tan.
- Kỹ thuật chiên nếp: Nếp (con cáy) phải được phơi thật khô trước khi chiên. Dầu chiên phải nóng già, chiên nhanh tay để nếp nở bung hết cỡ. Nếu nếp chưa khô hẳn hoặc dầu chưa nóng, nếp sẽ bị chai, cứng, ăn rất mất ngon.
- Mỡ đường: Mỡ phải được ướp đường và phơi nắng đủ độ (mỡ trong veo) thì mới giòn và không bị ngấy.
Bài viết đã giúp bạn đọc hiểu rõ bánh cáy là bánh gì và tự tay làm ra nó là trải nghiệm văn hóa ẩm thực thú vị. Tuy các công đoạn có phần tỉ mỉ, nhưng thành quả là những chiếc bánh thơm ngon, thấm đượm tình quê hương chắc chắn sẽ làm bạn hài lòng.
Hãy ghé thăm BlueStone để trang bị cho căn bếp những sản phẩm gia dụng chất lượng, giúp hành trình chinh phục các món bánh truyền thống trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn bao giờ hết.
Nguồn video: Đặc sản vùng quê
Tham khảo một số mẫu Nồi điện đa năng đang ưu đãi tại BlueStone:
