Bánh phu thê, hay còn được gọi với cái tên dân dã là bánh xu xê. Hương vị ngọt ngào, dẻo thơm của loại bánh này không chỉ đơn thuần là món tráng miệng mời khách mà còn chứa đựng bao ước vọng tốt đẹp về tình nghĩa vợ chồng keo sơn, gắn bó. Vậy thực chất bánh phu thê (xu xê) là gì và làm thế nào để tự tay tạo ra những chiếc bánh vỏ trong veo, nhân đậu xanh vàng óng chuẩn vị truyền thống ngay tại gian bếp gia đình? Bài viết này sẽ giúp bạn giải mã nguồn gốc thú vị của món bánh và hướng dẫn từng bước thực hiện để có mẻ bánh thơm ngon, đẹp mắt.
Bánh phu thê (xu xê) là gì? Ý nghĩa trong lễ cưới
Trước khi đi vào công đoạn chế biến, hãy cùng tìm hiểu bánh phu thê (xu xê) là gì và tại sao nó lại có vị trí quan trọng đến vậy.
Bánh phu thê (nghĩa là bánh vợ chồng) là đặc sản nổi tiếng của làng Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh). Tương truyền, khi vua Lý Anh Tông đi đánh trận, người vợ ở nhà thương nhớ chồng đã làm bánh gửi ra chiến trường. Vua ăn thấy ngon, nghĩ đến tình nghĩa vợ chồng nên đặt tên là bánh phu thê. Cũng có tích kể rằng hội làng Đình Bảng, vua Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên Phi Ỷ Lan về thăm, dân làng dâng bánh, vua nếm thấy ngon bèn đặt tên là bánh phu thê.
Do cách phát âm của từng vùng miền, bánh phu thê dần được gọi chệch thành bánh xu xê hay bánh su sê. Chiếc bánh tượng trưng cho sự hòa hợp âm dương: phần vỏ vuông vức (biểu tượng đất) ôm lấy phần nhân tròn trịa (biểu tượng trời). Sự kết dính của vỏ bánh dẻo dai và nhân đậu xanh bùi béo ẩn dụ cho sự gắn kết không rời, thủy chung son sắt của tình vợ chồng.
Chuẩn bị nguyên liệu
Để làm nên chiếc bánh phu thê chuẩn vị Bắc Ninh, nguyên liệu cần sự thanh tao và tự nhiên.
Dụng cụ cần chuẩn bị:
- Nồi (Nồi hấp và nồi nấu bột)
- Chảo chống dính
- Bếp điện từ
- Máy xay đa năng
Sơ chế nhân đậu xanh và làm vỏ bánh
Làm nhân đậu xanh:
- Đậu xanh ngâm nước ấm 2-3 tiếng cho nở mềm, vo sạch rồi đem hấp chín.
- Cho đậu xanh còn nóng vào cối giã nhuyễn hoặc dùng máy xay xay mịn.
- Bắc chảo chống dính lên bếp, cho đậu xanh xay nhuyễn, đường và chút dầu ăn vào sên ở lửa nhỏ. Đảo đều tay cho đến khi nhân đậu xanh dẻo mịn, không dính chảo.
- Thêm mạch nha (nếu có) và vài giọt tinh dầu hoa bưởi vào đảo đều rồi tắt bếp. Mạch nha giúp nhân có độ dẻo và giữ được độ ẩm lâu hơn.
- Đợi nhân nguội bớt, chia thành các viên tròn nhỏ đều nhau.
Làm vỏ bánh:
- Lá dứa rửa sạch, cắt khúc, xay nhuyễn với nước rồi lọc lấy nước cốt màu xanh.
- Cho bột năng, đường, nước cốt lá dứa và phần nước lọc còn lại vào nồi. Khuấy đều cho tan hết bột. Cho thêm dừa nạo sợi vào.
- Bắc nồi bột lên bếp, để lửa vừa. Khuấy liên tục, đều tay để bột không bị lắng xuống đáy.
- Khi bột bắt đầu nóng và hơi đặc lại, chuyển sang trạng thái nửa sống nửa chín (bột sệt, có màu trắng đục xen lẫn mảng trong, không chảy lỏng nhưng cũng chưa chín hoàn toàn) thì tắt bếp ngay. Tiếp tục khuấy thêm vài phút cho bột mượt.
Lưu ý: Bí quyết để vỏ bánh dai giòn chính là khâu "khuấy trùng". Không được nấu bột chín hẳn trên bếp, nếu chín quá bột sẽ rất dai, khó gói. Bột đạt chuẩn phải ở dạng sệt đặc, dẻo quánh.
Gói và hấp bánh
Công đoạn gói bánh thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ, quyết định hình dáng vuông vức của chiếc bánh phu thê.
Chuẩn bị lá gói:
Nếu dùng lá chuối hoặc lá dong, rửa sạch, trụng qua nước sôi cho mềm rồi lau khô. Cắt lá thành hai khổ: khổ lớn đặt dọc, khổ nhỏ đặt ngang hình chữ thập. Quét lớp dầu ăn mỏng lên mặt lá để chống dính.
Nếu có vỏ hộp lá dừa truyền thống, chỉ cần xếp khuôn sẵn.
Gói bánh:
- Đặt hai lớp lá hình chữ thập. Múc muỗng bột vỏ dàn mỏng vào giữa tâm lá.
- Đặt viên nhân đậu xanh vào giữa lớp bột.
- Múc thêm muỗng bột nữa phủ kín viên nhân.
- Gấp mép lá lại, nắn chỉnh sao cho bánh có hình vuông vức, đẹp mắt. Nếu dùng lá chuối, có thể dùng thêm lạt buộc nhẹ để định hình.
Hấp bánh:
- Xếp bánh vào xửng hấp. Đun sôi nước, hấp bánh trong khoảng 15-20 phút.
- Khi thấy vỏ bánh chuyển sang màu trong veo, nhìn rõ được nhân đậu xanh vàng óng bên trong là bánh đã chín.
- Vớt bánh ra, để nơi thoáng mát cho nguội hẳn và ráo nước. Bánh nguội thì vỏ mới đạt độ dai giòn nhất.
Mẹo hay: Nếu không có lá, bạn có thể dùng khuôn silicon hoặc khuôn nhôm, quét dầu chống dính rồi đổ bột vào hấp. Tuy nhiên, bánh gói lá sẽ có mùi thơm đặc trưng hấp dẫn hơn rất nhiều.
Thành phẩm và thưởng thức
Chiếc bánh phu thê thành phẩm có lớp vỏ trong veo màu xanh ngọc bích (hoặc màu vàng nếu dùng dành dành, màu đỏ nếu dùng gấc), lấp ló bên trong là nhân đậu xanh vàng ruộm. Bề mặt bánh lấm tấm những sợi dừa trắng và vừng rang thơm lừng.
Khi thưởng thức, cắn vào miếng bánh cảm nhận ngay độ dai dai, sần sật thú vị của vỏ bánh và dừa nạo. Tiếp đến là vị ngọt bùi, béo ngậy của nhân đậu xanh, thoang thoảng hương thơm dịu nhẹ của lá dứa và hoa bưởi. Tất cả hòa quyện tạo nên hương vị thanh tao, tinh tế, xứng đáng là thức quà quý của dân tộc.
Hướng dẫn bảo quản bánh phu thê (xu xê)
Bánh phu thê không có chất bảo quản nên thời gian sử dụng khá ngắn.
- Nhiệt độ thường: Bánh để ở nơi khô ráo, thoáng mát có thể dùng ngon trong 2-3 ngày. Tránh ánh nắng trực tiếp hoặc nơi có nhiệt độ cao vì nhân đậu xanh dễ bị chua.
- Tủ lạnh: Nếu muốn để lâu hơn (khoảng 4-5 ngày), có thể cho bánh vào ngăn mát tủ lạnh. Tuy nhiên, khi để lạnh vỏ bánh sẽ bị cứng và đục lại. Khi ăn, cần hấp lại hoặc quay lò vi sóng vài giây cho vỏ bánh trong và dẻo trở lại.
Mẹo làm vỏ bánh dai giòn, trong veo
- Chọn bột năng: Phải dùng loại bột năng (bột lọc) ngon, không bị pha tạp, có màu trắng tinh thì bánh mới trong và dai. Không thay thế bằng bột nếp hay bột gạo vì sẽ làm thay đổi hoàn toàn kết cấu bánh (bánh sẽ dẻo dính chứ không dai giòn).
- Tỷ lệ nước và bột: Tỷ lệ chuẩn thường là 1 bột : 2 nước. Nếu ít nước bánh sẽ cứng, nhiều nước bánh sẽ nhão, khó định hình.
- Dừa nạo: Chọn dừa không quá già cũng không quá non (dừa bánh tẻ), nạo sợi dài. Sợi dừa chính là yếu tố tạo nên độ "sần sật" vui miệng đặc trưng của bánh phu thê.
Bài viết trên đã giải đáp được bánh phu thê (xu xê) là gì và tự tay làm ra những chiếc bánh nhỏ xinh này là cách tuyệt vời để bạn gửi gắm tình cảm đến người thân yêu, hoặc đơn giản là để thưởng thức nét đẹp ẩm thực truyền thống. Hãy ghé thăm BlueStone để trang bị cho gian bếp những sản phẩm gia dụng hiện đại như chảo chống dính cao cấp hay nồi hấp tiện lợi, giúp hành trình làm bánh của bạn trở nên dễ dàng và đầy cảm hứng.
Nguồn video: Ăn ngon sống khỏe
Tham khảo một số mẫu Nồi điện đa năng đang ưu đãi tại BlueStone:
