Mỗi dịp Tết đến xuân về, trên mâm cúng gia tiên của người dân Quảng Nam - Đà Nẵng không bao giờ thiếu vắng hình dáng mộc mạc của những ổ bánh tổ. Vậy bánh tổ là bánh gì mà lại có sức sống bền bỉ qua hàng trăm năm và trở thành "linh hồn" ngày Tết của dải đất miền Trung? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguồn gốc thú vị của loại bánh này và hướng dẫn chi tiết cách tự tay làm ra những ổ bánh tổ dẻo quánh, thơm lừng mùi gừng để dâng cúng tổ tiên hoặc chiêu đãi khách quý.
Bánh tổ là bánh gì? Ý nghĩa trong mâm cỗ Tết
Để làm ra món bánh đúng điệu, trước hết cần hiểu bánh tổ là bánh gì.
Bánh tổ (tiếng Hoa là Nian Gao) có nguồn gốc từ người Hoa, theo chân cộng đồng người Hoa đến Hội An (Quảng Nam) từ thế kỷ 16-17. Qua thời gian, món bánh này đã được Việt hóa, trở thành đặc sản riêng của vùng đất Quảng Nam.
Tên gọi "Bánh tổ" mang ý nghĩa hướng về tổ tông, nguồn cội. Ngoài ra, theo quan niệm dân gian, độ dẻo dính của bánh tượng trưng cho sự gắn kết bền chặt của các thành viên trong gia đình. Vị ngọt đậm đà cầu mong một năm mới ngọt ngào, suôn sẻ. Bánh thường được làm trước Tết vài ngày, cúng trên bàn thờ suốt dịp Tết, ra Giêng mới hạ xuống chiên ăn, mà lạ thay, bánh để càng lâu lại càng dẻo ngon.
Chuẩn bị nguyên liệu
Nguyên liệu làm bánh tổ cực kỳ tối giản, chỉ gồm nếp và đường, nhưng phải là loại hảo hạng nhất.
Dụng cụ cần chuẩn bị:
Nấu nước đường gừng
Hương vị đặc trưng của bánh tổ nằm ở nồi nước đường bát nấu gừng.
- Sơ chế: Gừng rửa sạch, cạo vỏ, giã nát hoặc xay nhuyễn.
- Nấu đường: Băm nhỏ đường bát. Cho đường vào nồi cùng với nước lọc. Bắc lên bếp đun sôi. Khuấy đều tay cho đường tan hết.
- Thêm gừng: Khi nước đường sôi bùng, cho gừng đã giã nát vào. Đun thêm khoảng 5-7 phút để tinh dầu gừng tiết ra, hòa quyện vào vị ngọt của đường.
- Để nguội: Tắt bếp, để nồi nước đường gừng nguội hoàn toàn. Đây là bước bắt buộc, nếu trộn bột khi nước còn nóng, bột sẽ bị óc trâu (chín dở), bánh sẽ hỏng.
Trộn bột và hấp bánh tổ
Công đoạn này quyết định độ mịn màng của bánh.
Trộn bột:
- Cho bột nếp ra thau lớn. Đổ từ từ nước đường gừng đã nguội vào thau bột. Vừa đổ vừa dùng tay nhồi kỹ.
- Nhồi liên tục cho đến khi khối bột dẻo mịn, không còn lợn cợn. Bột bánh tổ đạt chuẩn là hỗn hợp sệt, lỏng vừa phải, có thể chảy thành dòng liên tục khi nhấc tay lên (giống như bột làm bánh bèo nhưng đặc hơn).
- Lọc hỗn hợp bột qua rây để loại bỏ xác gừng và cặn bột vón cục, giúp bánh thành phẩm mịn màng như thạch.
Làm khuôn lá chuối:
- Lá chuối rửa sạch, trụng qua nước sôi cho dẻo rồi lau khô.
- Cắt lá chuối thành miếng tròn to. Xếp 2-3 lớp lá chồng lên nhau vào trong lòng bát tô (hoặc khuôn rọ tre), vuốt cho lá bám sát thành khuôn. Dùng tăm tre ghim mép lá lại cho chắc chắn. Quét lớp dầu ăn mỏng vào lòng khuôn lá để chống dính.
Hấp bánh:
- Đổ bột vào khuôn lá chuối (đổ đầy khoảng 2/3 khuôn vì bánh sẽ nở).
- Xếp bánh vào xửng hấp. Đun sôi nước, hấp bánh trong khoảng 2 - 4 tiếng tùy kích thước bánh.
- Khi hấp được 1 tiếng, mở nắp lau nước đọng để bánh không bị rỗ mặt.
- Kiểm tra bánh bằng cách dùng đũa xâm vào, thấy bột không dính đũa là bánh chín.
- Rắc vừng (mè) rang chín lên bề mặt bánh ngay khi vừa tắt bếp để vừng bám chặt vào bánh.
Mẹo hay: Nếu không có bột nếp sẵn, người Quảng Nam thường xay gạo nếp tươi với nước rồi bồng bột cho ráo. Cách này giúp bánh dẻo và thơm mùi nếp mới hơn hẳn bột khô.
Thành phẩm và thưởng thức (ăn tươi hoặc chiên)
Bánh tổ sau khi hấp chín cần được phơi ra nơi thoáng gió khoảng 2-3 ngày cho bánh se mặt, cứng lại và định hình.
Thưởng thức:
- Ăn sống (ít phổ biến): Cắt bánh thành miếng nhỏ ăn ngay. Lúc này bánh mềm, dẻo như bánh nếp.
- Chiên (Ngon nhất): Đây là cách thưởng thức "chân ái". Cắt bánh tổ thành lát dày khoảng 1cm. Bắc chảo dầu nóng, thả bánh vào chiên.
Khi chiên, bánh sẽ mềm ra, phồng lên, dậy mùi đường cháy thơm phức. Lớp vỏ ngoài giòn rụm, bên trong dẻo quánh, nóng hổi. Người sành ăn thường kẹp miếng bánh tổ chiên vào giữa hai miếng bánh tráng nướng (bánh đa), cắn miếng giòn tan, dẻo ngọt, béo bùi, ngon không tả xiết.
Hướng dẫn bảo quản bánh tổ
- Bảo quản thường: Để bánh nguyên trong khuôn lá chuối, đặt ở nơi thoáng mát, khô ráo (hoặc treo lên giàn bếp). Bánh có thể để được cả tháng, thậm chí ra Giêng, bề mặt bánh có thể xuất hiện lớp mốc trắng nhẹ (do làm từ nếp và đường), chỉ cần gọt bỏ lớp mỏng bên ngoài, phần bên trong vẫn dẻo thơm, đem chiên lên ăn vẫn tuyệt vời.
- Tủ lạnh: Nếu muốn giữ lâu hơn và ngại mốc, có thể cho bánh vào ngăn mát tủ lạnh. Khi ăn chỉ cần cắt lát và chiên nóng lại.
Mẹo chọn nếp và đường bát chuẩn vị
Để làm rõ hương vị bánh cáy là bánh gì, nguyên liệu địa phương là yếu tố cốt lõi.
- Đường bát: Phải là loại đường bát (đường đen/đường tán) đặc sản Quảng Nam. Loại đường này có màu nâu đen sẫm, vị ngọt đậm và mùi thơm mía mật rất riêng. Dùng đường cát trắng bánh sẽ nhạt màu và thiếu hương vị truyền thống.
- Gạo nếp: Chọn nếp ngỗng hoặc nếp cái hoa vàng hạt mẩy, đều. Nếp mới sẽ cho độ dẻo và thơm tốt nhất.
Hiểu được bánh tổ là bánh gì và tự tay làm ra những ổ bánh dẻo thơm là cách tuyệt vời để gìn giữ nét đẹp văn hóa Tết cổ truyền. Món bánh giản dị nhưng chứa đựng sự tinh tế, lòng thành kính với tổ tiên. Hãy ghé thăm BlueStone để trang bị cho gian bếp những bộ nồi hấp inox cao cấp hay bếp điện từ ổn định nhiệt, giúp mỗi mẻ bánh tổ ra lò đều đạt chất lượng hoàn hảo nhất.
Nguồn video: Bếp Mộc
Tham khảo một số mẫu Nồi cơm điện đang ưu đãi tại BlueStone:
